Rechten van de Natuur moet een basis vormen waarop besluitvorming en rechtspraak zich kunnen baseren, voor een rechtvaardige wereld voor alles wat leeft, schrijft Julia van Adrichem.
Op 21 maart was ik bij de Dag van de Rechten van de Natuur. Op een zonnige dag kwamen mensen uit alle windstreken bijeen. Ik verliet het congrescentrum Antropia vol hoop en enthousiasme. Iedereen die aanwezig was, deed gezellig mee. Wat ons allen met elkaar verbindt? Dat wij vinden dat de natuur en alles daaromheen net zo belangrijk is als wij mensen.
Meta, Colombia
Als introductie kregen wij de vraag om een herinnering op te halen van een moment waarin wij ons verbonden voelden met al het leven om ons heen. Een herinnering die bij mij opkwam was afgelopen zomer op een berg in Colombia. Na een intensieve hike door de bergen hebben wij afkoeling gezocht bij een waterval en stonden mijn broertje en ik nog even stil, op een berg met om ons heen – je raadt het – nog meer bergen. Wij waren sprakeloos. Wat ik hiermee wil zeggen is dat ik nog nooit zo emotioneel was geraakt door de natuur om me heen. Gisteren deelde een aantal van de bezoekers hun eigen verhalen en dit zette mij aan het denken: waarom is iets wat ons allen zo logisch lijkt – het beschermen en waarderen van de natuur om ons heen – zo ontzettend lastig voor de maatschappij waarin wij ons bevinden?
Bezuinigen en klimaatdoelen
Was het maar logisch voor de mondiale samenleving! Dan zouden we de hedendaagse nieuwsberichten misschien niet voorbij zien komen. De Amerikaanse overheid, die ervoor zorgt dat werknemers bij de United States Forest Service en de National Park Service hun banen kwijt zijn door de bezuinigingen op het federale personeelsbestand. Diezelfde overheid die uit een klimaatfinancieringscoalitie stapt, die ontwikkelingslanden ondersteunt. En dan, in eigen land: de industrie die vindt dat de energiekosten te hoog zijn. Misschien heb je het meegekregen: een Tweede Kamer debat dat ging over het bericht dat verduurzaming voor 2030 geen harde voorwaarde meer is voor financiële steun aan bedrijven in de industriesector. NGO Advocates for the Future heeft een brief gestuurd namens een groep economen met als oproep aan het kabinet om te investeren in de sectoren die bijdragen aan een duurzame economie waarin Nederland koploper kan worden en te stoppen met een korte termijn visie door de vervuilende industrie financieel te blijven ondersteunen. Kortom, het wordt nu afwachten en kijken of er wel of geen extra financiële steun komt voor de industrie en of er druk wordt gelegd op bedrijven zodat ze verduurzamen.
Indigenous Knowledge Systems (IKS) en Indigenous Legal Systems (ILS)
Eén ding is zeker: de hebzucht naar meer geld als gevolg van de inrichting van onze economie (groei en winstmaximalisatie) zorgt ervoor dat keuzes worden gemaakt die schadelijke gevolgen hebben voor het klimaat. Om een link te maken tussen deze stelling en Rechten van de Natuur (RvdN) wil ik het hebben over Indigenous Knowledge Systems en Indigenous Legal Systems. Voor mijn bachelorscriptie deed ik vorig jaar onderzoek naar de juridische conflicten en hiërarchie tussen Inheemse en niet-Inheemse rechtssystemen in Canada. Mijn stelling was dat de principes ‘Reconciliation’ en ‘Reciprocity’ als leidraad zouden moeten worden gebruikt om milieuschade en de onrechtvaardige behandeling van Inheemse volkeren tegen te gaan. Ik heb voor mijn onderzoek het boek Braiding Sweetgrass van Robin Wall Kimmerer gelezen en gesproken met academicus en jurist Dr. John Borrows, gespecialiseerd in Indigenous Law. In de kapitalistische markteconomie baseert de economie zich op privé-eigendom. Dit is een economie die afhankelijk is van het bestaan van privé-eigendom en duidelijke eigendomsrechten, waardoor privébezit mogelijk wordt. De oorspronkelijk Inheemse manier van leven is gebaseerd op een gifteconomie: de natuur wordt gezien als een geschenk aan iedereen, waardoor relaties worden gecreëerd en wederkerigheid de leidraad wordt. Dus: je luistert naar de natuur en begrijpt dat het veel te bieden heeft, maar ook dat het beschermd moet worden. Wij zijn door groei en hebzucht deze fundamentele kwestie vergeten en de natuur en de biodiversiteit van de aarde lijdt hieronder.
Is er nog hoop?
Ik ben me ervan bewust dat je niet één twee drie de maatschappij en economie van nu kan hervormen. Wel ben ik van mening dat de mensen die zich momenteel op aarde bevinden zich zouden moeten inzetten voor een rechtvaardige en milieuvriendelijke wereld. Door met elkaar in gesprek te gaan, door middel van burgerinitiatieven en de verschillende beschikbare mechanismen – waaronder internationale verdragen, IKS en ILS – zet je al de eerste stappen. Belangrijk is het begrip dat de natuur, planten en dieren niet menselijk zijn maar wel levend en dat wij als mensen niet superieur zijn. Als de samenleving stap voor stap keuzes maakt die aansluiten bij het perspectief van ‘Reconciliation’ en ‘Reciprocity’, wordt de menselijke kijk op de wereld meer natuur omvattend. Als je het dan hebt over rechtspersoonlijkheid van rivieren en bossen, of in ieder geval een stem toevoegen aan deze entiteiten, kom je al een heel eind. Ik zeg niet dat dit de enige manier is van kijken naar de klimaatcrisis. Wel is het belangrijk om dit als uitgangspunt te gebruiken om een allesomvattend beeld te kunnen schetsen van een gelokaliseerd probleem. Neem als voorbeeld de ESG (Environmental, Social en Governance) -criteria: als je begint met beleid en aanpak vanuit een RvdN perspectief, zou je als bedrijf toch alleen maar duurzame en milieubewuste keuzes moeten maken?
Zoals Robin Wall Kimmerer schrijft: “these woods and lakes were a gift”.
.avif)