Jongeren pleiten voor een nieuwe aanpak in de stikstofcrisis

Bibi Keijer & Lea Palladino zijn zesdeklassers van Het 4e Gymnasium te Amsterdam

De afgelopen jaren stonden de kranten er vol mee: de stikstofcrisis. Er werd gesproken over stikstofdepositie, emissie, het PAS, boerenprotesten en Natura 2000-gebieden. Ook tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 kon je niet om de stikstofcrisis heen. Ondanks alle waarschuwingen van de Europese Commissie, gaat het nog steeds niet goed met het stikstofbeleid in Nederland. De Tweede Kamer wordt steeds meer gedomineerd door rechtse partijen. Zo ontkent de PVV het bestaan van een stikstofprobleem en is Wilders van plan alle maatregelen te schrappen. De opkomst van de BBB en de boerenprotesten van de afgelopen jaren laten zien dat het volk klaar is met de huidige stikstofmaatregelen. De VVD lijkt nu zelfs de ‘groenste’ Kamerfractie van de onderhandelende partijen, terwijl wij van mening zijn dat zij de afgelopen jaren weinig voor de natuur hebben betekend. Het komende kabinet zal er niet groener op worden.

‍

Ook wij zijn klaar met de huidige aanpak van de stikstofcrisis. Voor velen van ons zijn klimaatverandering en milieuvervuiling geen ver-van-mijn-bedshow meer. We worden er overal weer mee geconfronteerd, in de politiek maar ook op school en in onze directe omgeving. Het is een harde realiteit die onze toekomst vormgeeft, een toekomst die we steeds meer als onzeker beschouwen. De politieke verdeeldheid en de schijnbare traagheid in het aanpakken van deze kwesties vergroten onze zorgen alleen maar. De stikstofproblematiek kan niet langer vooruitgeschoven worden.

‍

De lidstaten van de Europese Unie zijn verplicht om hun kwetsbare natuur en dieren te beschermen, maar de Europese Unie heeft niet bepaald hoe dat moet, dus verschilt de aanpak per land. Elk land heeft daarom zijn eigen grenswaarden, de maximale waarden van neerslag van stikstof. Dit hangt uiteraard ook samen met de staat van de natuur; het verschilt per land hoe de natuur eraan toe is. In Nederland houden we ons voornamelijk bezig met de bescherming van de Natura 2000-gebieden. In Nederland zijn er 162 van dit soort natuurgebieden die samen het Natura 2000-netwerk vormen. Nederland is sinds 1992 verplicht om deze natuurgebieden te beschermen. Het uitgangspunt van de Natura 2000-gebieden is om de biodiversiteit in Europa te behouden. 

‍

Nederland is echter kampioen biodiversiteitsverlies. Voor ons profielwerkstuk hebben wij de stikstofcrisis grondig bestudeerd en zijn wij tot de conclusie gekomen dat de Natura 2000-gebieden hevig onder druk staan door een overschot aan stikstof. De natuurdoelen van de Natura 2000-gebieden worden regelmatig niet gehaald of worden niet streng genoeg gehandhaafd. Dit is een schending van wat er op dit moment in de wet staat. Maar in breder perspectief worden de Rechten van de Natuur geschonden.

Vanuit ons onderzoek hebben wij geconcludeerd dat de natuur meer bescherming nodig heeft. Met als ultieme bescherming: het toekennen van rechten aan de natuur. Wetten zijn nu altijd gericht op de mens. Hoewel het doel van de PAS (Programma Aanpak Stikstof) lijkt om de natuur sterker te maken, omschrijft de wet het als volgt: ‘hoe sterker de natuur, hoe meer die tegen een stootje kan en maatschappelijke en economische ontwikkelingen mogelijk worden’. Het belangrijkste punt van deze wet is dus niet het herstel van de natuur, maar de positieve gevolgen voor de mens. Om van de Rechten van de Natuur een realiteit te maken, moet er eerst een shift in ons denkbeeld over de wereld komen. De meeste mensen hebben een antropocentrisch beeld van de wereld: de mens is het middelpunt van het bestaan. In milieuproblemen wordt de mens als enige actor beschouwd, verantwoordelijk voor oplossingen en beslissingen met betrekking tot de natuur. Hiermee houd je echter alle niet-menselijke actoren in de wereld buiten beschouwing. Activisten van de Rechten van de Natuur pleiten dan ook voor een ecocentrische benadering in het recht. Het ecocentrisme heeft de opvatting dat de natuur waarde heeft, simpelweg omdat ze bestaat. Bij het maken van keuzes wordt rekening gehouden met alle vormen van leven. De mens is in haar bestaan namelijk afhankelijk van de natuur; zuurstof van de bomen laat ons ademen en de bijen zorgen voor het bestuiven van ons voedsel. Toch behandelen we de natuur als iets waar de mens boven staat. De mens ziet zichzelf als heerser over de rest van de natuur, en dat draagt niet bij aan bruikbare oplossingen.

‍

Wij zijn niet de enige jongeren die bezig zijn met de Rechten van de Natuur. Overal ter wereld worden klimaatrechtszaken aangespannen, in totaal al meer dan 2500. Bij velen zijn jongeren betrokken. Zo kwamen Colombiaanse jongeren op tegen de ontbossing van de Amazone en boekten succes. Ook Portugese jongeren zetten zich in voor natuurrechten, nadat de gemeente Pedrógão Grande in 2017 werd getroffen door een reeks bosbranden. Deze jonge mensen, onder wie een meisje van 11, stapten in 2023 naar het Europese Hof en klaagden maar liefst 32 landen aan voor het schenden van de Rechten van de Mens en het niet halen van het Akkoord van Parijs.

Wereldwijd groeit er een beweging die de natuur als rechtspersoon wil erkennen en de natuur dus rechten wil geven. Wij willen deze acties voortzetten in Nederland. In het Zuid-Limburgse Eijsden-Margraten zijn ze al goed op weg met het toekennen van rechten aan de natuur. Er is echter meer verandering nodig in ons land, hoewel dat met de huidige politiek in Nederland moeilijk zal gaan. Nog altijd worden de Natura 2000-gebieden niet goed beschermd tegen de stikstofproblemen. Hiermee worden niet alleen de Rechten van de Mens geschonden, zoals het ‘recht op leven’, maar ook de Rechten van de Natuur. Met het oplossen van dit probleem kunnen we niet langer wachten. Om milieuschade echt succesvol te bestrijden, vinden zij dat Nederland de natuur zelf rechten zou moeten geven. Op het moment dat we van de natuur een rechtspersoonlijkheid maken, wordt het mogelijk om eerder in te grijpen bij milieuschade en niet pas wanneer mensenrechten geschonden dreigen te worden. We moeten immers erkennen dat wij de aarde in bruikleen hebben en dus goed voor haar moeten zorgen. De natuur lijdt, en wij kunnen er wat aan doen. Luister naar de natuur, net zoals je luistert naar je medemens. Erken de rechten van de natuur.

‍